Άρθρα

Μπορεί ο καιρός να επηρεάσει ένα εκλογικό αποτέλεσμα?

Δημοσιεύθηκε: Τετάρτη 21 Ιανουαρίου, 2015 14:08 σε Άρθρα

Ο καιρός μπορεί να επηρεάσει τους ρυθμούς μίας κοινωνίας σε μεγάλη κλίμακα, με τρόπο αρκετά χαοτικό και ανισότροπο. Η επίδραση αυτή, γίνεται ιδιαίτερα εμφανής σε περίπτωση εκδήλωσης έντονων καιρικών φαινομένων, τα οποία δύνανται να αναστείλουν τις προγραμματισμένες δραστηριότητες στην περιοχή εκδήλωσής τους αλλά και να οδηγήσουν σε καταστροφές τοπικής ή και γενικευμένης κλίμακας που, με την σειρά τους, θα έχουν βραχυπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες επιπτώσεις στις επηρεαζόμενες περιοχές.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα έντονης επιρροής του καιρού στις ανθρώπινες δραστηριότητες, αποτελεί η μεγάλη χιονοθύελλα του απογεύματος της "Τσικνοπέμπτης", 12 Φεβρουαρίου 2004, η οποία σε διάστημα μίας, μόλις, ώρας, "παρέλυσε" την πόλη των Αθηνών σχεδόν από την μία άκρη μέχρι την άλλη. Με την έντονη χιονόπτωση να συνεχίζεται καθ'όλη την διάρκεια της νύχτας και τα ύψη χιονιού στους δρόμους των Βορείων προαστίων να ξεπερνούν τα 10cm, τα σχέδια εξόδου για το παραδοσιακό "τσίκνισμα", αντικαταστάθηκαν, στις περισσότερες των περιπτώσεων, από σχέδια απεγκλωβισμού και επιστροφής στις οικίες, πριν οι οδικές αρτηρίες παραδοθούν ολοκληρωτικά στον "λευκό κατακτητή"! Το επόμενο πρωινό, βρήκε τα Βόρεια και Ανατολικά τμήματα του λεκανοπεδίου των Αθηνών καλυμμένα από 20-60cm χιόνι και την Ανατολική Αττική "θαμμένη" με 50 - 150cm χιόνι με αποτέλεσμα όχι απλά την γενικευμένη αδυναμία της κυκλοφορίας των οχημάτων, αλλά και την εκτεταμένη διακοπή της ηλεκτροδότησης, το σπάσιμο πολλών κλαδιών από το βάρος του χιονιού και την αναστολή της λειτουργίας του διεθνούς αεροδρομίου "Ελευθέριος Βενιζέλος" για αρκετές ημέρες.

Αλλά και πέραν των "σημαντικών" μετεωρολογικών επεισοδίων, η επίδραση του καιρού στους ρυθμούς ζωής, γίνεται εμφανής στην αναστολή των δρομολογίων των πλοίων κατά την πνοή πολύ ενισχυμένων ανέμων, στην αυξημένη κίνηση που παρατηρείται στους δρόμους των πόλεων κατά την διάρκεια (ακόμα και πολύ ασθενούς) βροχόπτωσης, στις επιλογές των κατοίκων μίας περιοχής για το αν "θα βγουν" για καφέ, για βόλτα στην βροχή, για τρέξιμο σε ένα κοντινό πάρκο, για το αν θα επιλέξουν ένα "ορεινό" προορισμό ή ένα νησί της άγονης γραμμής για την "εξόρμηση του τριημέρου", ακόμα και για την μουσική που θα επιλέξουν να ακούσουν ώστε αυτή να "ταιριάζει" με το σκηνικό του καιρού.

Λαμβάνοντας υπόψιν την, εν τέλει, σημαντική - αν και πολλές φορές "ευκόλως αγνοούμενη", επίδραση των καιρικών εκφάνσεων στους βιορυθμούς, δημιουργείται (μεταξύ αμέτρητων άλλων!) το ερώτημα: μπορεί ο καιρός να επηρεάσει και τις εκλογές? Δύνανται τα καιρικά φαινόμενα να μεταβάλλουν ένα εκλογικό αποτέλεσμα - ακόμα και να οδηγήσουν σε μία "ανατροπή"; Και αν η απάντηση είναι θετική, ο τρόπος επίδρασης είναι ξεκάθαρος; Μπορεί να υπάρξει πρόβλεψη της επίδρασης αυτής; Θα μπορούσαν, εν τέλει, από τις προγνώσεις καιρού να παραχθούν δεδομένα αξιοποιήσιμα και στις προβλέψεις ενός εκλογικού αποτελέσματος; 

Μπορεί ο καιρός να επηρεάσει την εκλογική διαδικασία;

Κατ' αρχάς, η επίδραση των καιρικών φαινομένων τείνει να είναι αμελητέα όσον αφορά την προσωπική επιλογή ψήφου (πλην ελαχίστων, ακραίων περιπτώσεων αναποφαστικότητας ή προληπτικών πεποιθήσεων όπου, ίσως, ο καιρός να αποτελέσει πηγή έμπνευσης και έναυσμα για την λήψη εκλογικής απόφασης ή, θα μπορούσε, επίσης, ένα καιρικό φαινόμενο να εκληφθεί ως "οιωνός"!). Το ποσοστό αυτό, εκτιμώ, χωρίς αυτό να βασίζεται σε κάποια μελέτη,  πως είναι εξαιρετικά μικρό, όχι όμως, απαραίτητα, και μηδενικό!

Η επίδραση του καιρού όμως, μπορεί να είναι σημαντική όσον αφορά την συμμετοχή του πληθυσμού μίας περιοχής στις εκλογές! Η επιρροή των καιρικών φαινομένων στην συμμετοχή στην εκλογική διαδικασία, θα μπορούσε να κατηγοριοποιηθεί σε δύο κύριες κατηγορίες περιπτώσεων:

Α)Περίπτωση "εμποδισμού"  ή αναστολή της απόφασης για την συμμετοχή στην εκλογική διαδικασία για ένα χρονικό διάστημα σε μία περιοχή εξαιτίας της εκδήλωσης ενός έντονου ή εν δυνάμει επικίνδυνου καιρικού φαινομένου. Για παράδειγμα, η εκδήλωση έντονων χιονοπτώσεων στην ορεινή ζώνη της Πελοποννήσου, θα μπορούσε να εμποδίσει την κυκλοφορία των οχημάτων από και προς τις περιοχές που εντάσσονται σε αυτήν ή/και να προκαλέσει φοβία σε πολλούς ετεροδημότες, οδηγώντας τους στην απόφαση να μην συμμετάσχουν στην εκλογική διαδικασία. Μια έντονη καταιγίδα, στην περιοχή της Αθήνας, θα μπορούσε να προκαλέσει πλημμυρικά επεισόδια, να "παγώσει" την ροή σε κεντρικές οδικές αρτηρίες, και, εν τέλει, να αποτρέψει πολλούς, "αποφασισμένους ψηφοφόρους", να συμμετέχουν στην εκλογική διαδικασία. Σε αυτή την περίπτωση, το ποσοστό αποχής που μπορεί να δημιουργηθεί στις επηρεαζόμενες περιοχές, μπορεί να αυξηθεί σημαντικά, είτε σε πολύ τοπικό επίπεδο είτε σε μία ευρύτερη περιοχή, και σε αυτό το ποσοστό να συμπεριλαμβάνονται άτομα, κατά τα άλλα "αποφασισμένα" να ψηφίσουν.

Β)Περίπτωση διαμόρφωσης καιρικού πλαισίου, το οποίο δεν δημιουργεί συνθήκες εμποδισμού ή εν δυνάμει εμποδισμού στην εκλογική διαδικασία, αλλά δύναται να λειτουργήσει ανασταλτικά στην επιλογή συμμετοχής στις εκλογές από άτομα "μη αποφασισμένα" να ψηφίσουν. Η αλήθεια είναι ότι μεταξύ των "αποφασισμένων ψηφοφόρων" και των "αποφασισμένων απεχόντων" από τις εκλογές, διαμορφώνεται ένα αρκετά ευρύ πληθυσμιακό φάσμα (εκτιμάται μεταξύ 5% και 25% ανάλογα με την περίοδο και την περιοχή) το οποίο αποφασίζει αν θα συμμετέχει ανάλογα με τις συγκυρίες της ημέρας (χαρακτηριστικές εκφράσεις σαν τις ακόλουθες άλλωστε, ακούγονται συχνά κατά την διάρκεια των εκλογών: "αν έχω χρόνο μπορεί να περάσω", "τώρα βαριέμαι, θα δω ανάλογα με την διάθεση", "όποιος και να βγει, μια απ'τα ίδια θα είναι, τέλος πάντων, ίσως και να πάω", "δεν θα πήγαινα, αλλά έχω ένα φίλο που του έχω τάξει να τον ψηφίσω, και το σκέφτομαι, αν δεν βρέχει, μπορεί να πάω, με τέτοια ζέστη θα χάσω το μπάνιο μου για να τρέχω να ψηφίζω...). Είναι σαφές πως η συμμετοχή στις εκλογές από άτομα που ανήκουν σε αυτό το φάσμα, είναι ιδιαίτερα ευάλωτη στις μεταβολές του καιρού! Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η περίπτωση των εκλογών του Ιουνίου 2012, κατά την διάρκεια των οποίων, οι επικρατούσες πολύ υψηλές θερμοκρασίες, κατέστησαν τις παραλίες προορισμό πολύ πιο ιδανικό από τις "κάλπες"  και συγκέντρωσαν την "ψήφο" μεγάλης μερίδας του πληθυσμού αυξάνοντας, σημαντικά, το ποσοστό της αποχής.

Με ποιον τρόπο όμως, η αποχή μπορεί να επηρεάσει το εκλογικό αποτέλεσμα;

Δεδομένης της ανομοιόμορφης χωρο-χρονικής κατανομής των καιρικών φαινομένων (για παράδειγμα, σε μία περιοχή μπορεί να εκδηλώνονται καταιγίδες την ώρα που λίγα χιλιόμετρα μακριά επικρατεί αιθρία - στην Αττική μπορεί να χιονίζει, την ώρα που στην ηπειρωτική Ελλάδα επικρατεί ανοιχτός καιρός ενώ στο Αιγαίο πνέουν θυελλώδεις άνεμοι...) αλλά και της επιλογής των ψηφοφόρων (πχ. στα δυτικά προάστια της Αθήνας, να παρουσιάζει προβάδισμα ο "ΣΥΡΙΖΑ" ενώ στα Βόρεια προάστια να παρουσιάζει η ΝΔ, τις πρωινές ώρες υπάρχει τάση να ψηφίζουν άτομα μεγαλύτερης ηλικίας τα οποία δείχνουν μεγαλύτερη προτίμηση σε άλλα κόμματα απ'ότι άτομα μικρότερης ηλικίας που, στατιστικά, προτιμάνε να ψηφίζουν κατά την διάρκεια των απογευματινών ωρών...)

Κατ'αυτόν τον τρόπο, διασταυρώνοντας:

α)Την τάση που διαμορφώνεται όσον αφορά την χωρική και χρονική κατανομή των προτιμήσεων προς κάθε κομματική παράταξη, δηλαδή χαρτογραφώντας την κατανομή των ψήφων ανά περιοχή και ανά ώρα προσέλευσης στην κάθε περιοχή

και

β)Την κατανομή των καιρικών φαινομένων χωρικά και χρονικά,

θα μπορούσε, θεωρητικά, να γίνει εκτίμηση της πιθανότητας να υπάρξει επίδραση προς μία κατεύθυνση.

Μπορεί να προβλεφθεί η επίδραση του καιρού στις εκλογές;

Για να προκύψουν εν δυνάμει χρήσιμα συμπεράσματα, απαιτείται η διεξαγωγή καλά σχεδιασμένης μελέτης, γεγονός πρακτικά δύσκολο, καθώς και οι τέσσερις παράμετροι (χωρική κατανομή καιρικών φαινομένων, χρονική κατανομή καιρικών φαινομένων, χωρική κατανομή πρόθεσης ψήφου ανά παράταξη, χρονική κατανομή πρόθεσης ψήφου ανά παράταξη ανά περιοχή), μεταβάλλονται γρήγορα και αρκετά χαοτικά, σε βαθμό που, σε αυτή την φάση, η επίδραση του καιρού στο εκλογικό αποτέλεσμα αν και δύναται να είναι εν δυνάμει καθοριστική, αποτελεί φαινόμενο χαοτικά εξελισσόμενο και εξαιρετικά δύσκολα προβλέψιμο.

Με την διεξαγωγή προσεκτικών μελετών στην οποία θα χρησιμοποιηθούν μετεωρολογικά και εκλογικά δεδομένα παρελθοντικών εκλογικών περιόδων, θα μπορούσε να γίνει μοντελοποίηση η οποία εν συνεχεία, θα μας επιτρέψει την εκτίμηση της επίδρασης του καιρού σε ένα επικείμενο εκλογικό αποτέλεσμα, συμπεριλαμβάνοντας και το ποσοστό επιτυχία της πρόβλεψης. Αν μάλιστα ένα "εκλογικό μοντέλο" συζευχθεί με τα προγνωστικά αποτελέσματα ενός "περιοχικού" μετεωρολογικού μοντέλου, θα μπορούσε να γίνει και πρόγνωση (με σημαντικό βαθμό αστοχίας αλλά, ενδεχομένως, και με, εν δυνάμει αξιοποιήσιμες επιτυχίες), της απόκλισης του εκλογικού αποτελέσματος από το αρχικά εκτιμώμενο, η οποία θα μπορούσε να απεικονιστεί και σε χάρτη. Παρά την χαοτική φύση του όλου φαινομένου, η μεγάλη πρόοδος ως προς την ταχύτητα των ηλεκτρονικών υπολογιστών, την ακρίβεια των μετρήσεων και των μοντέλων προσομοίωσης αλλά και η εισαγωγή της τεχνητής νοημοσύνης, θα μπορούσαν, πιστεύω, να καταστήσουν εφικτό το εγχείρημα της πρόγνωσης ως προς το εάν ο καιρός θα μπορούσε και υπό ποιες συνθήκες να παίξει καθοριστικό ρόλο. Σε κάθε περίπτωση, βέβαια, το αποτέλεσμα μίας τέτοιας πρόγνωσης θα ενέχει σημαντικό ρίσκο και θα περιλαμβάνει ένα εύρος αποτελεσμάτων και όχι ένα συγκεκριμένο αποτέλεσμα (ακόμα απέχουμε πολύ από το να προβλέψουμε, με ακρίβεια, τον καιρό ανά περιοχή και την πρόθεση ψήφου ανά ψηφοφόρο - πόσο μάλλον το πως, τα στοιχεία αυτά, θα αλληλεπιδράσουν! 

Ένα, ωστόσο, μπορεί να θεωρηθεί σίγουρο (εκτός εάν ο καιρός φέρει την "συντέλεια του κόσμου", οπότε μάλλον θα αναβληθεί και η ίδια η εκλογική διαδικασία!): Πως για να παίξει καθοριστικό ρόλο ο καιρός, το εκλογικό αποτέλεσμα θα πρέπει να είναι αμφίρροπο! Δηλαδή, θα πρέπει η διαφορά μεταξύ των δύο αντιμαχόμενων δυνάμεων (παρατάξεων, προσώπων...)να είναι οριακή και μικρότερη από μία "κρίσιμη τιμή" η οποία έχει να κάνει με το κατά πόσο η επίδραση των καιρικών συνθηκών στην συμμετοχή και στο ποσοστό του εκλογικού αποτελέσματος μπορεί να είναι σημαντική εν συγκρίσει με την διαφορά των "μαχητών". Έστω, για παράδειγμα, ότι η εκδήλωση έντονων καιρικών φαινομένων, σε ορισμένες περιοχές της επικράτειας, μπορεί να αυξήσουν την αποχή και να μειώσουν (μέσω πολύπλοκων διαδικασιών που σχετίζονται με την λήψη των αποφάσεων και την συμμετοχή στην εκλογική διαδικασία ανά περιοχή υπό τις επικρατούσες συνθήκες) την απόδοση του "πρώτου κόμματος" από το "δεύτερο κόμμα", κατά 0,2%. Εάν η εκτιμώμενη διαφορά μεταξύ των δύο κομμάτων, είναι της τάξης του 5% με απόκλιση +-3%, είναι, προφανές, πως η επίδραση του καιρού, στην συγκεκριμένη περίπτωση, είναι, μάλλον, αμελητέα. Εάν, όμως, η εκτιμώμενη διαφορά είναι 0,5%, τότε η επίδραση του καιρού αρχίζει να γίνεται υπολογίσιμη και, όταν πλησιάζει το 0%, τότε ο καιρός αρχίζει να παίζει πραγματικά αποφασιστικό ρόλο! 

Εν ολίγοις, ο καιρός μπορεί να παίξει πραγματικά καθοριστικό ρόλο, εάν ένα εκλογικό αποτέλεσμα κρίνεται "στην ψήφο" και αυτό είναι κάτι που, αρκετά συχνά, συμβαίνει, ιδιαίτερα σε εκλογές τοπικής αυτοδιοίκησης ή όσον αφορά την συγκέντρωση ψήφων μεταξύ προσώπων (βουλευτών, δημοτικών συμβούλων...). Αυτό, βέβαια, δεν είναι και κάτι άγνωστο στους "μαχητές της κάλπης" οι οποίοι, αγχώνονται ιδιαιτέρως όταν βλέπουν ο καιρός να θέτει εμπόδια στους ψηφοφόρους τους!  

Ενδεχόμενες επιδράσεις του καιρού στην ελληνική εκλογική πραγματικότητα

Με το τοπίο να είναι αρκετά "θολό", θα μπορούσαμε να τολμήσουμε τις εξής, γενικές, αν και παρακινδυνευμένες, υποθέσεις:

α)Ψηφοφόροι "μικρών" κομμάτων, παρουσιάζουν μεγαλύτερη αποφασιστικότητα όσον αφορά την πρόθεση συμμετοχής στις εκλογές. Αυτό συνεπάγεται πως υπό συνθήκες "δυσμενών", για την εκλογική διαδικασία, καιρικών συνθηκών τείνουν να ευνοηθούν τα "μικρά" κόμματα.

β)Άτομα μεγαλύτερης ηλικίας, συχνά, παρουσιάζουν μεγαλύτερη αποφασιστικότητα συμμετοχής αλλά είναι και πιο ευπαθή στις επιδράσεις των καιρικών φαινομένων. Επίσης, άτομα μεγαλύτερης ηλικίας, τείνουν να δίνουν πιο "συντηρητική" ψήφο, γεγονός το οποίο σημαίνει, πως αν ο καιρός δεν ευνοήσει την συμμετοχή τους στις εκλογές, θα ευνοηθούν, πιθανότατα, οι παρατάξεις του "αριστερού" χώρου.

γ)Άτομα μεγαλύτερης ηλικίας, τείνουν να προτιμούν πρωινές ώρες για την ψηφοφορία. Αυτό, θα μπορούσε να σημαίνει πως η εκδήλωση δυσμενών, για την εκλογική διαδικασία, καιρικών φαινομένων, κατά τις ώρες προτίμησής τους, μπορεί να ευνοήσει τις "αριστερές" παρατάξεις, παρ'ότι υπάρχει η επιλογή συμμετοχής κατά την διάρκεια των απογευματινών ωρών.

δ)Άτομα σχετικά μικρότερης ηλικίας, τείνουν να προτιμάνε απογευματινές ώρες για την ψηφοφορία. Λαμβάνοντας υπόψιν, τα παραπάνω, θα μπορούσαμε να υποθέσουμε πως η εκδήλωση δυσμενών, για την εκλογική διαδικασία, καιρικών φαινομένων κατά την διάρκεια των απογευματινών ωρών, θα ευνοήσει τις "δεξιές" παρατάξεις, ενώ αξίζει να σημειωθεί πως ενδεχομένως, σε αυτή την περίπτωση, να μην υπάρχει η επιλογή της συμμετοχής κατά την διάρκεια των επόμενων ωρών, καθώς ακολουθεί το πέρας της εκλογικής διαδικασίας.

ε)Συνδυασμός εκδήλωσης "δυσμενών" για την εκλογική διαδικασία, καιρικών φαινομένων σε μία περιοχή όπου υπάρχει προβάδισμα μίας παράταξης "Α", κατά το χρονικό διάστημα προτίμησης της πλειοψηφίας, των ψηφοφόρων που επιλέγουν αυτή την παράταξη, μπορεί να μειώσει καθοριστικά το προβάδισμα αυτής τις παράταξης. Για παράδειγμα, η εκδήλωση ισχυρών, απογευματινών, καταιγίδων, σε περιοχές των δυτικών προαστίων της Αθήνας, κατά την διάρκεια της εκλογικής αναμέτρησης, θα μπορούσε να ευνοήσει την "Νέα Δημοκρατία". Το αντίθετο θα μπορούσε να συμβεί με τον αντίθετο συνδυασμό παραγόντων.

Με βάση τα παραπάνω, ο καιρός μάλλον μπορεί, υπό συνθήκες, να παίξει σημαντικό και, σε οριακές αναμετρήσεις, καθοριστικό ρόλο στην διαμόρφωση του εκλογικού αποτελέσματος, διεκδικώντας, κατ'επέκτασιν,  εξέχουσα, αλλά ενδεχομένως "αόρατη", θέση στην ροή της ιστορίας (όπως άλλωστε συμβαίνει και σε πολλές άλλες περιπτώσεις!). Η πρόγνωση της επίδρασης αυτής, αποτελεί μεγάλη πρόκληση με αμφίβολα, στο άμεσο μέλλον, αποτελέσματα. Η γνώση, ωστόσο, που κερδίζουμε από την διερευνητική, αυτή, διαδικασία, οδηγεί στην επίγνωση πως η τάση του ανθρώπου να εστιάζεται σε παράγοντες που μπορεί να προβλέψει και να χειριστεί, οδηγεί στην άγνοια ή την παράβλεψη άλλων παραγόντων, που μπορούν εν τέλει να παίξουν πολύ σημαντικό ρόλο στην εξέλιξη των γεγονότων που κεντρίζουν το ενδιαφέρον του και, "έχοντας τα μάτια καρφωμένα στο νησί, κανείς να μην βλέπει τον σκόπελο που θα μπορούσε και να βουλιάξει το καράβι"!

Γεώργιος Παπακωστόπουλος

Ωκεανογράφος - Προγνώστης καιρού

Συντονιστής SiMeteo WeatherLab

*Το παρόν άρθρο, συντάχθηκε στις 21 Ιανουαρίου 2015  και επικαιροποιήθηκε στις 16 Μαΐου 2023.